Page 43 - Đặc san Trí thức Bạc Liêu số số 58 chào mừng kỷ niệm 47 năm ngày giải phóng miền nam thống nhất đất nước (30/04/1975-30/04/2022)

Văn hóa - Văn nghệ

Y Lan

ột đêm Hà Nội gần 6 Tuấn - người ca chính bản ấy, nay đã kho tàng văn hóa, văn nghệ dân gian
năm về trước, ở vào cái được phong danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú. phong phú Việt Nam.
Mlúc “trà dư tửu hậu”, giữa Cũng hơn chục năm trước, thạc sĩ Lại nhớ, trong hội thảo về “Dạ cổ
những đồng hương Bạc Liêu - Cà Mau Lâm Thành Đắc - Chủ tịch Liên hiệp các hoài lang” và âm nhạc truyền thống
có một cuộc (tạm gọi là) tranh luận sôi Hội Khoa học - Kỹ thuật tỉnh Bạc Liêu, Nam Bộ tại TP. Hồ Chí Minh năm 2009,
nổi… Bên cho là không có, còn bên kia khi ấy là Phó trưởng Phòng Nghiệp vụ nhân kỷ niệm 90 năm ra đời bản “Dạ cổ
khẳng định chắc ăn rằng có một bản Văn hóa (Sở VH-TT&DL) từng có một hoài lang”, do Sở VH-TT&DL Bạc Liêu
dân ca tên là Lý con sáo Bạc Liêu! Tàn công trình nghiên cứu về điệu Nói thơ và Hội Sân khấu TP. Hồ Chí Minh phối
cuộc, có một người thuộc “biên chế” Bạc Liêu, Hò chèo ghe và Lý con sáo hợp tổ chức, GS-TS Trần Văn Khê đã làm
của “bên khẳng định là có” ấy, từ đầu Bạc Liêu. Anh khẳng định: Lý con sáo cho khán phòng sôi nổi hẳn lên khi nói
tới cuối không tham gia “tranh cãi” câu Bạc Liêu là một trong 3 di sản văn hóa về Lý con sáo: Con sáo bay từ Bắc đến
gì. Lặng lẽ về phòng, lặng lẽ gõ từ khóa phi vật thể riêng của Bạc Liêu mình mà Nam, và mỗi khi nó đậu nơi nào thì nó
“Lý con sáo Bạc Liêu” trong Google; không đâu có được. Nghe mà thấm lại hót lên điệu hót của địa phương đó,
lặng lẽ nghe Phi Nhung ca bản ấy. Và... lắm. Cái tên Lý con sáo chung chung nhưng câu hát cơ bản vẫn là: “Ai đem
lặng lẽ khóc... ấy, nó dễ làm cho người ta nhầm rằng chim sáo sang sông/ Cho nên chim sáo
Cũng không rõ rượu khóc, “con chỉ có một Lý con sáo chung chung sổ lồng bay xa”. Rồi ông còn ngân nga
sáo” khóc, hay mình khóc nữa. mà thôi, tìm đâu ra cái gọi là Lý con về cách luyến láy của Lý con sáo Trung
Lặng lẽ khóc muồi rồi lặng lẽ nhớ, sáo Bạc Liêu! Trong khi có tới cả mấy Bộ và Lý con sáo Nam Bộ khác nhau thế
hơn chục năm trước, hồi người viết chục điệu Lý con sáo lận kia, từ 4 điệu nào, nhưng vẫn có sự thống nhất về tố
còn công tác bên ngành Văn hóa, có Lý con sáo trung du Bắc Bộ trong hát chất tâm lý của một dân tộc…
lần Đoàn cải lương Cao Văn Lầu dựng ghẹo, 3 bài Lý con sáo Bắc trong dân ca Để rồi, lần hồi theo bước chân
chương trình mới, nghệ sĩ Giang Tuấn quan họ Bắc Ninh và hát trống quân, những người mở đất xuôi về phương
băn khoăn hoài một câu trong ca từ bài đến Lý con sáo Thanh Hóa, 4 bài Lý con Nam, về đến Bạc Liêu, cái mạch cảm
Lý con sáo Bạc Liêu. Tuấn nói: “Không sáo Bình - Trị - Thiên, 2 bài Lý con sáo xúc “Ai đem chim sáo sang sông” ấy
hiểu kỹ, ca không có trôi…”. Câu ấy là: Quảng Nam, rồi hơn một chục bài Lý đã thổn thức buồn mà tiếp biến và
“Trách chi câu thề khi nào cậu quay nó á con sáo Nam Bộ, trong đó về miền Tây chuyển hóa thành Lý con sáo Bạc Liêu,
quay”. Hai anh em ngồi mấy tiếng đồng có Lý con sáo Gò Công. Phong phú đến với những câu từ dân dã, mộc mạc,
hồ, suy đi xét lại. Từng có câu: “Bao giờ nỗi, từng có ý kiến nêu rằng, trong các giai điệu man mác buồn mà người viết
chiếc xáng nọ bung vành/ Tàu Tây lủng điệu lý trong kho tàng văn nghệ dân bài này đã vừa khóc muồi vừa lặng lẽ
đáy, anh mới đành xa em”… thì cái câu gian Việt Nam, nếu cần chọn ra một nghe Phi Nhung ca trong điện thoại
“cậu quay” đích thị là cái cầu Quay (cầu điệu lý tiêu biểu để làm đại diện, kiểu trong một đêm “dạ cổ hoài hương” gần
Kim Sơn bây giờ). Chàng trai và cô gái như “quốc lý” của Việt Nam, chắc có 6 năm về trước. Ca rằng: “Rồi thì sáo
Bạc Liêu ra bờ sông nhìn cái cầu Quay lẽ Lý con sáo sẽ là ứng viên hàng đầu cũng bay xa/ Bỏ trên bến nước tiếng
mà thề thốt “… Khi nào cầu Quay nó (á) được giới thiệu để ra “tranh cử”, bởi đó ca buồn hiu/ Vàng trôi chẳng tiếc chi
hết quay/ Thì ta với bậu mới đứt dây là bài ca đẹp, giàu tính ca xướng và tính nhiều/ Tiếc thương em bậu chín chiều
can thường”, vậy đó, nhưng rồi “… Mà trữ tình, mang màu sắc thôn dã, chất ruột đau…/Ai đem cái kìa con sáo nó
nay con sáo sang sông/ Sáo sang sông phác, trìu mến và đắm thắm… Ngồi sang sông/ Để cho cái kìa con sáo sổ
rộng theo người dưng về xứ xa”. Đoàn gõ bài báo nhỏ này, người viết đang lồng bay xa”.
rước dâu khuất dần trong tiếng hát mở nghe Liên khúc 15 bài Lý con sáo Mà vẫn chưa nghiệm ra, hôm bữa,
não nề… Tiết mục lần ấy của Đoàn Cao trong Google, với những dị bản mang không rõ là rượu khóc, “con sáo” khóc,
Văn Lầu đoạt một giải khá cao. Giang sức sống, sức lan tỏa và sáng tạo từ hay mình khóc nữa.n

Ñaëc san TRÍ THÖÙC BAÏC LIEÂU - SOÁ 58 43