Page 45 - Đặc san Trí thức Bạc Liêu số số 58 chào mừng kỷ niệm 47 năm ngày giải phóng miền nam thống nhất đất nước (30/04/1975-30/04/2022)

Văn hóa - Văn nghệ

Bài ca cũng là sự phản ánh tình đất, tình người của người dân Bạc Liêu.
Tác giả Phan Ni Tấn sinh 6/3/1948 tại Cần Giuộc, Long An nhưng
lại lớn lên ở Ban Mê Thuột, cha ông là một nhạc công cổ nhạc gốc
Long An, mẹ là người Huế. Cha ông mất sớm. Trước 1975, ông theo
học Trường Đại học khoa học Sài Gòn lẫn Trường Quốc gia Âm nhạc
và Kịch nghệ Sài Gòn. Tháng 1/1970, tốt nghiệp Trường Bộ binh Thủ
Đức và chính thức tham gia Quân đội Sài Gòn tại Pleiku năm 1971. Sau
sự kiện 30/4/1975, ông bị đi cải tạo tại Trại cải huấn Ban Mê Thuột. Hiện
nay Phan Ni Tấn định cư tại thành phố Toronto, Canada. Ông là một
người rất thích rày đây mai đó, những tác phẩm của ông hầu như đều
lấy chất liệu cảm hứng từ những chuyến đi thực tế ấy.
Vào năm 1970, khi còn là sinh viên, ông và một người bạn có
dịp về miền Tây, đi qua từng địa danh quê nhà Cần Giuộc, Cần Đước,
rồi Gò Công, Bạc Liêu, Cà Mau... Khi đi qua Bạc Liêu, chiêm ngưỡng
những địa danh nổi tiếng như chiếc cầu quay, nghe câu ca vọng cổ,
ghé qua cánh đồng muối, tức cảnh sinh tình, rồi chợt nhớ tới ông Cao
Văn Lầu, sự tích Dạ cổ hoài lang, nhớ Công tử Bạc Liêu… Khi ngủ, nửa
đêm tỉnh giấc, mượn hình tượng và giai điệu Lý con sáo Nam Bộ, hòa
huyện âm điệu hò, xang của bài vọng cổ đầu tiên... Cứ vậy, ông sáng
tác điệu nhạc cho con sáo sổ lồng, bản Lý Con Sáo Bạc Liêu từ đó ra
đời để nhớ cái ngày ghé Bạc Liêu, chạy băng qua cánh đồng muối
đầy kỷ niệm.
Chúng tôi xin lược trích những câu nói của tác giả Phan Ni Tấn trong
tư liệu (http://www.tongphuochiep.com/) khi nói về nguồn gốc bài Lý Con
Sáo Bạc Liêu, “… Bạc Liêu là cái nôi của dân ca miền Nam, quê hương của
câu vọng cổ đầu tiên. Bản Dạ Cổ Hoài Lang do nhạc sĩ Cao Văn Lầu sáng
tác, kể về tâm tình người vợ nhớ chồng xa quê lúc đêm về. Năm 1970 có lần
tôi đi ngang qua Bạc Liêu nhìn thấy vài mái lều tranh cằn cỗi, xiêu tó, trơ
trụi trên gò đất quanh là ruộng muối không một bóng người; trên trời thì
mây chì ảm đạm dọc ngang, dưới đất thì sắt se gió mặn. Cái cảnh hắt hiu
sầu thảm đó của Bạc Liêu đã ăn sâu vào tâm trí tôi …, tôi bồi hồi thấy lại
con người và sông nước Bạc Liêu ... Nhìn hình ảnh những nghệ sĩ ca múa
trông giống như một phó bản của Ba tôi và các nghệ sĩ cổ nhạc thời trước.
Những bản cổ nhạc theo các điệu Kim tiền, Lưu thủy, Bình bán vắn, Nam
xuân, Nam ai... của Ba tôi và các nghệ sĩ diễn tấu xưa kia đã âm thầm đọng
lại, vun bồi trong tôi để ngày nay biến thể thành điệu nhạc Lý Con Sáo
Bạc Liêu. Rồi mỗi lần nghe lại bài này qua giọng hát Phi Nhung, Hương
Lan, Tâm Ðoan, Ngân Huệ, Trung Hậu, Duy Trường, Thoại Mỹ, Quang Hiếu,
Lý Ngọc Thu... tôi đều mang một mối cảm hoài… Dù sao, trong cái buồn
cũng có cái may, vì nghệ thuật cải lương vẫn còn những hậu duệ không
kém những bậc tài danh năm xưa, như Kim Tử Long, Hương Lan, Ngọc
Huyền, Thanh Ngân, Tài Linh, Vũ Linh, Vũ Luân, Thoại Mỹ, Quế Trân... Ngày
nay, những nghệ sĩ này không còn sân khấu lớn để diễn, nhưng giọng ca
mùi của họ vẫn văng vẳng đâu đó ở nơi đời này. Tôi cũng thích thưởng
thức vọng cổ với dàn đờn ca tài tử sau này diễn ra trong các quán lá, trên
sàn nhà, ngoài vườn cây, bên con rạch hiền hòa... Họ như những tiếng dế
canh thâu rả rích gọi buồn.Những sinh hoạt nghệ thuật truyền thống như
vậy, những ấn tượng âm thanh như vậy lâu dần đã thấm nhuần vào ký ức
thính giác của tôi, để rồi tuần tự tôi viết ra các điệu nhạc có âm hưởng dân
ca, cổ nhạc miền Nam như Lý Con Sáo Bạc Liêu, Phải Lòng Con Gái Bến
Tre, Con Sáo Thứ Ba Biển, Con Sáo Rạch Giá, Tay Vịn Cần Thơ, Tình Má Hậu
Giang, Lý Ngược Dòng, Nhớ Dìa Miệt Thứ…”.n

Ñaëc san TRÍ THÖÙC BAÏC LIEÂU - SOÁ 58 45