Page 28 - Dược Lâm Sàng

BÀI 4. PHẢN ỨNG BẤT LỢI CỦA THUỐC VÀ CẢNH GIÁC THUỐC

MỤC TIÊU

1. Trình bày đƣợc định nghĩa và 3 cách phân loại ADR.

2. Trình bày đƣợc hai nhóm yếu tố liên quan đến sự phát sinh ADR.
3. Trình bày đƣợc 4 biện pháp hạn chế ADR.

4. Trình bày đƣợc 3 lĩnh vực ƣu tiên của cảnh giác thuốc.

MỞ ĐẦU
1. Phản ứng bất lợi của thuốc (Adverse Drug reaction - ADR)

Hầu hết các thuốc, cho dù đƣợc kê đơn bởi các thầy thuốc lâm sàng giỏi cũng có thể gây ra
phản ứng bất lợi (ADR) trên bệnh nhân, thậm chí là những ADR nghiêm trọng. Thầy thuốc và
bệnh nhân có thể chấp nhận nguy cơ của một ADR nghiêm trọng nếu nhƣ bản thân căn bệnh
đang đƣợc điều trị rất nặng, nhƣng không thể chấp nhận thuốc có nguy cơ ADR cao để điều trị
những bệnh thông thƣờng. Do vậy, khả năng gây ADR của một thuốc (kể cả tần suất, mức độ
nghiêm trọng và loại ADR chúng gây ra) quyết định việc lựa chọn thuốc đó. Nhiều ADR có thể
tránh đƣợc, nếu nhƣ thầy thuốc kê đơn có hiểu biết rõ về đặc tính dƣợc lý, cơ chế của ADR và
các yếu tố ảnh hƣởng, đặc biệt là những yếu tố tạo nên tính nhạy cảm đặc trƣng của ngƣời
bệnh. Thầy thuốc lâm sàng có trách nhiệm nhận ra ADR, hƣớng dẫn, cảnh báo bệnh nhân về
khả năng xảy ra ADR và báo cáo các ADR cho cơ quan có trách nhiệm.

1.1. Định nghĩa và phân loại ADR
1.1.1. Định nghĩa

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO): Phản ứng bất lợi của thuốc là một phản ứng độc hại,
không đƣợc định trƣớc và xuất hiện ở liều thƣờng dung cho ngƣời để phòng bệnh, chẩn đoán
hoặc chữa bệnh hoặc làm thay đổi một chức năng sinh lý.
Định nghĩa này không bao gồm những phản ứng do dùng sai thuốc, dùng sai liều, dùng liều
cao có chủ định hoặc vô tình. Trong định nghĩa này, yếu tố đáp ứng cá thể là rất quan trọng

Có nhiều trƣờng hợp tai biến phát sinh trong quá trình điều trị mà nguyên nhân chƣa đƣợc
xác định. Nguyên nhân trong những trƣờng hợp này không chỉ do thuốc gây ra mà có thể do
các yếu tố khác nhƣ sự tiến triển nặng thêm của bệnh hoặc do một bệnh khác phát sinh. Những
trƣờng hợp nhƣ vậy gọi là biến cố bất lợi của thuốc (adverse drug experience/adverse drug
event).

1.1.2. Phân loại ADR
a. Phân loại theo tần suất gặp:

− Thƣờng gặp ADR > 1/100

− ít gặp 1/1000 < ADR < 1/100
− Hiếm gặp ADR < 1/1000

28